สวัสดีครับวันนี้เราจะมาเล่าเรื่อง Investment Token ซึ่งดูเหมือนจะเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่หน่วยงานกำกับในประเทศไทยนั้นได้พยายามสร้างขึ้นมา ซึ่งเราจะมาขอเล่าให้ฟังทีละส่วนว่ามันคืออะไรแล้วเกิดอะไรขึ้นบ้าง
ICO อดีตอันหอมหวานในโลกการระดมทุน
ในปี 2017 เราคงจะได้เห็นกระแสของ ICO ที่เติบโตอย่างรวดเร็วทั้งด้านนักลงทุนและผู้ระดมทุน ผู้ระดมทุนนั้นก็อยากจะหาวิธีที่จะได้มาซึ่งเงินทุนนอกตลาดทุนเดิม เพราะถ้าหวังจะหาเงินจากการ IPO นั้นบริษัทต้องมีมูลค่าอย่างน้อย 50 ล้านเสียก่อน ซึ่งไม่ใช่บริษัททั่วไปหรือ Start Up ที่จะหาเงินทุนจากส่วนนี้ได้ ICO จึงเฟื่องฟูมากในระยะสั้นๆ มีผู้ระดมทุน ICO มากมายรวมทั้งนักลงทุนใน ICO เช่นกัน
ความสิ้นหวังของ ICO ในโลกการระดมทุน
ปัญหาของ ICO ที่สำคัญมากคือ “ถ้า Product มันไม่เสร็จ Token นั้นมันไม่มีค่าอะไร” ถ้าคุณสร้างร้านกาแฟโดยการทำ ICO แล้วขาย Token ที่แลกกาแฟ ถ้าร้านกาแฟคุณยังไม่เสร็จ Token นั้นก็ไม่สามารถแลกกาแฟได้และไม่มีค่าอะไร การตีมูลค่าของ Token คือการตั้งเป้าว่าร้านกาแฟจะสร้างเสร็จหรือไม่ ประกอบกับว่า Token นั้นสามารถขายได้ตลอดเวลาทำให้ถ้าผู้ระดมทุนไม่สามารถสร้างความเชื่อนั้นได้การเทขาย Token ก็เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอยู่บ่อยๆ ทำให้การขาดทุนของผู้ลงทุน ICO นั้นหลายเป็นเรื่องที่เห็นได้บ่อยครั้ง
ด้วยการที่ ICO นั้นไม่มีการกำกับดูแลในปี 2018 ในไทยจึงได้เปิดตัว พรก สินทรัพย์ดิจิทัล เพื่อดูแลและกำกับ ICO แต่กลายเป็นว่ากฎระเบียบและขั้นตอนของการระดมทุน ICO กลับกลายเป็นว่ามันไม่ใช่การระดมทุนที่เหมาะกับรายย่อยเท่าไหร่ ไม่ใช่ว่าจะเป็น Technology ,escrow ,operation cost, Compliance รวมๆแล้วต้องมีต้นทุนอย่างน้อย 20-30 ล้านบาท กลายเป็นว่ามันกลายเป็นการระดมทุนแบบ Mini IPO ไป
สุดท้ายด้วยกระแสคลามล้มเหลวในการสร้างความเชื่อมั่นของ ICO ทั้งหมดบนโลกการที่ ICO บางตัวขาดทุนถึง 90% ทำใหการระดมทุน ICO นั้นแทนจะเรียกได้ว่าจบสิ้นไปแล้วในปี 2017-2018 ที่ผ่านมา
Security Token ความหวังใหม่ที่ยังเลือนลาง
อย่างไรก็ตามไม่ว่าจะ กลต. หรือตลาดหลักทรัพย์รวมถึงแนวโน้มการระดมทุนทั่วโลกนั้นต่างทราบดีว่าการระดมทุนด้วย Token นั้นคือการระดมทุนแห่งอนาคต การที่ ICO ตายจากไปเพราะการพยามสร้าง Token ที่เลี่ยงกฎหมายหลักทรัพย์ (ไม่งั้นจะโดนจับเอา) ในช่วง 2018-2019 แนวคิดของ Security Token จึงเกิดขึ้นในการเอาหลักทรัพย์ที่จับต้องได้มาทำเป็น Token ไม่ว่าจะ หุ้น กองทุน ที่ดิน พันธบัตร เพราะสิ่งเหล่านี้ต่างมีมูลค่าพื้นฐานเรียกได้ว่าแม้มันอาจจะล้มเหลวยังไงก็มีกระดูกให้แทนก็ว่าได้
แต่ปัญหาคือกระบวนการเหล่านี้มันไม่ได้ง่ายเพราะในการกระบวนการและการกำกับแล้วต้องมีการแก้กฎหมายที่เกี่ยวข้องขนานใหญ่ๆมากๆในทั่วโลกก็เช่นกันโครงการส่วนใหญ่ก็เป็นแค่โครงการนำร่องที่เห็นได้น้อยมาก แค่ในประเทศไทยเองกว่าหลักเกณฑ์ Equity Crowdfunding จะออกมาได้ก็ต้องใช้เวลาถึง 7 ปี (ปล.ตอนนี้ออกมากแล้วนะมีบริษัทชื่อ Sinwattana ได้ไป บริษัทเก่าแอดมินเอง) ในปัจจุบันนั้น กลต. ของประเทศไทยได้มีแนวคิดในการออกหลักทรัพย์ไร้ใบ (Paper Less) เท่ากับว่าตอนนี้เราสามารถสร้างหลักทรัพย์เป็น Token ได้แล้ว
แต่การสร้างหลักทรัพย์เป็น Token เมื่อมันก็ยังถูกตีความเป็นหลักทรัพย์การซื้อขายก็จะต้องผ่านการกำกับของกฎหมายหลักทรัพย์ซึ่งเท่ากับว่าการซื้อขายหลักทรัพย์ก็จะไม่ได้รับการยกเว้นภาษีเหมือนกับการซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ปกติจึงแทบจะไม่มีประโยชน์อะไรที่จะทำหลักทรัพย์เป็น Token เพราะการแลกเปลี่ยนต้องเสียภาษีนั่นเอง
Investment Token คืออะไร
ในเมื่อหลักทรัพย์ไม่สามารถนำมาทำเป็น Token ได้เพราะติดกฎหมายหลักทรัพย์ และหน่วยงานกำกับของประเทศไทยก็รู้ดีว่า ICO แบบเก่ามันตายไปแล้วและกว่าจะแก้เรื่องกฎหมายหลักทรัพย์ของ Security Token ก็ไม่ใช่ง่าย แล้วจะทำอย่างไรกันดีหละ
กลต. ของประเทศไทยก็เลยได้นิยาม Token แบบใหม่ที่ชื่อว่า Investment Token โดยให้นิยามว่า “หน่วยข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ที่สร้างขึ้นเพื่อกำหนดสิทธิของบุคคลในการร่วมลงทุน” ถ้าอธิบายง่ายๆคือ ในเมื่อหลักทรัพย์เอามาทำเป็น Token ไม่ได้แต่ “สัญญาในการรับผลตอบแทนจากการลงทุน” สามารถทำได้ (ซึ่งคล้ายๆกับชื่อเพลงของ getsunova นั้นแหละ)
ตัวอย่างของ Investment Token
สมมติว่าผมมีที่ดิน 10 ไร่แถวสุขุมวิทย์ (จริงๆไม่มีหรอกทุกวันนี้คอนโดซักห้องยังไม่มี) แล้วอยากออก Investment Token ผมไม่ได้เอาที่ดินไปทำเป็น Token แล้วขาย แต่สิ่งที่ผมจะทำคือ “ผมจะปล่อยเช่าที่ที่ดินแห่งนี้เป็นระยะเวลา 10 ปีโดยผู้ที่ลงทุนกับผมจะได้รับเงินปันผลจากค่าเช่าทุกเดือนหลังหักค่าดูแลและในปีที่ 10 ผมจะขายที่ดินนี้นี้ใครก็ตามที่ถือ Token นี้ก็จะได้รับเงินส่วนแบ่งจากค่าที่ดิน”
(เสียงเพลง getsunova ดังมาแต่ไกล) ถ้าเราสังเกตุดูดีๆจริงๆวิธีนี้มันอาจจะคล้ายๆกับกองทุนอสังหาริมทรัพย์นั้น (Reit) แหละ แต่ว่ามันไม่ใช่เพราะมันคือสัญญาที่แน่นอนกว่ามันถูกผูกกับอสังหาริมทรัพย์อย่างใดอย่างหนึ่งเพราะฉะนั้นคนที่ลงทุน จะไม่ใช่เจ้าของหลักทรัพย์ แต่ถ้าเรามองในมุมของการลงทุน มันคืออย่างเดียวมันมันก็มีความคล้ายคลึงกัน
นอกจากนี้ข้อดีคือรูปแบบการออกแบบ Investment Token จะมีความหลายหลายกว่าและมีหลักทรัพย์ค้ำประกัน ถ้าเราลงทุนใน Reit เราจะเลือกไม่ได้ว่าจะลงทุนในอสังหาริมทรัพย์ประเภทไหนและกองทุนมีสิทธิตัดสินใจว่าจะเปลี่ยนไปลงทุนอะไรบ้างนอกจากนี้ตัวอย่างขั้นต้นเป็นตัวอย่างง่ายๆ เท่านั้นมันสามารถออกแบบให้ซับซ้อนกว่านั้นได้ (ตราบใดที่ไม่เข้าข่ายกฎหมายหลักทรัพย์)
การออก Investment Token ต้องทำอย่างไร
เนื่องด้วยการออก Investment Token นั้นจะต้องออกผ่าน ICO Portal ทำให้ใครที่คิดจะออกก็ต้องไปออกผ่าน ICO Portal ที่อยู่ภายใต้หน่วยงานกำกับของ กลต. อีกทีหนึ่งซึ่งก็จะมีกระบวนการตรวจสอบเช่นกันแต่แน่นอนว่ามันแตกต่างจากการทำ IPO โดยปัจจุบันตัวอย่าง ICO Portal นั้นได้แก่ Se Digital ด้วยการที่มีหน่วยงานกำกับทำให้เราวางใจได้ว่าอย่างน้อยมันมีสินทรัพย์รองรับ Token และมีกระบวนการตรวจสอบแน่นอน
วิเคราะห์ Investment Token
การสร้าง Investment Token นั้นตอนนี้เรายังไม่รู้ว่าผลที่ออกมาจะเป็นหัวหรือก้อยในระยะสั้นนี้ ส่วนนึงที่น่ากังวลใจคือยังไงมันก็ไม่ใช่การเป็นเจ้าของหลักทรัพย์ มันไม่เหมือนหุ้นที่บริษัทต้องทำงานเต็มที่เพื่อดันราคาหุ้น และผู้ถือหุ้นมีอำนาจชี้นำบริษัท
อะไรคือแรงจูงใจที่จะทำให้เจ้าของโครงการนั้นทำงานอย่างเต็มประสิทธิภาพเพื่อประโยชน์ของนักลงทุนนั้นยังไม่มีคำตอบแน่ชัดซึ่งเราต้องดูไปตามข้อเสนอแต่ละโครงการ
เราอาจจะได้เห็นโครงการที่นำเสนอว่าจะสร้างเรือดำน้ำ แต่ไม่ได้มีระบุว่าจะสร้างเรือดำน้ำที่ใหญ่แค่ไหมเหมือนที่เคยเกิดขึ้นกับ ICO ก็ได้ เพราะฉะนั้นโครงการที่ดีอาจจะต้องมีการ Audit หรือทำ Custody Trustee ที่เข้มงวด
แต่ถ้าเรามองในแง่ดีคือแม้มันจะไม่ถึงกับเป็นการระดมทุนรายย่อยแต่มันก็เปิดกว้างขึ้นและเป็นประโยชน์แก่ผู้ระดมทุนและนักลงทุนเพราะมีตัวเลือกมากขึ้น เเละเป็นการเปิดตลาดใหม่นอกเหนือจากตลาดหลักทรัพย์ แถม Token ก็ไม่ได้มีข้อจำกัดการซื้อขายแค่ในตลาดหลักทรัพย์และเป็นแนวคิดตั้งต้นของสิ่งที่เรียกว่า Digital Asset เสียด้วย (กำลังเขียนหนังสือเล่มนี้อยู่รออุดหนุนด้วยนะ)
